archived by Tinglu Yang(收集于网络)
拉丁语 (Lingua Latina) 是古代罗马人及拉提姆(Latium)居民使用的语言。 大约起源于公元前8世纪,在75 BC 到 175 AD 间达到高峰时期,当时,正值罗马帝国建立,成为横跨非欧的大帝国。
到了公元5世纪,罗马帝国陷落,拉丁语也在原殖民地分道扬镳,发展成了今天的各种罗曼语(Romance Language),包括:法语、意大利语、西班牙语、罗马尼亚语、葡萄牙语等。尽管作为一门日常用语,拉丁语已经覆灭,但在学术界却一直扮演着重要的角色。许多伟大的科学家、哲学家以及天主教会继续使用拉丁语作为书面语。事实上,在不久的以前,欧洲上流社会、学者、教会人员莫不以懂拉丁语为荣,这也是进行科学研究和教会工作的基本要求。
到了现代, 已经没有人在平时生活中讲拉丁语(除了梵蒂冈依然以拉丁语作为官方语言, 然而事实上意大利语是当地的日常用语)。 一般情况下只会在像植物学讲座或教堂弥散中听到。
尽管说它的人少,不同人发的音可能十分不同。导致这点的一个原因是现在已经无法得知古罗马人是如何讲他们的语言的,当前的发音规则为推测得出或约定成俗。第二个原因是不同国家的人会按照他们自己语言的发音习惯来拼读拉丁文,而不管事实上他们的语言与拉丁语相距有多远。
当前有两种主要的拉丁文发音方法,分别是古典法( Classical Pronunciation)和教会法( Ecclesiastical Pronunciation, Roman/Italian pronunciation)。第一种语音系统是语言学家通过一些证据推测得出的,该系统可能与古罗马人的朗读习惯最为接近。举个例子,拉丁名凯撒 Cæsar , 翻译为希腊文的时候会写成"Kaisar",表示"C"总是发硬音"k", 而二合元音"ae" 读作 "ai"。古典法通常会在古典拉丁文学课程中教授,用于朗读经典拉丁文献。另一方面,罗马教廷认为由于拉丁语原有的发音已经无法确切知道,因此使用现代罗马人的发音习惯更有道理,因此,教会法主要是基于意大利语的发音规则形成的。该法主要用于朗读新拉丁文献,生物学名,祈祷及颂唱。
要选用哪种方法取决于你,我的建议是两种都学,读不同材料时使用对应方法。
除上述两种发音法外,尚有所谓的"Anglo-Saxon" 发音法(按照英文规则发音)。经常在欧美学者中滥用成风,而且具有不小影响。应该认识到,尽管英语中有70%的词汇直接或间接来源于拉丁文,它们却隶属截然不同的语系,因此其发音习惯有很大差异,因此应尽量避免使用该法,养成良好的习惯。本教程中对Anglo-Saxon法不与涉及。
在西塞罗 Cicero (106-43 BC)时期,古代拉丁文字母表(Abecedarium Latinae)仅包含了21个字母, 后来,字母 i 分化为元音 "i" 和辅音 "j"; "v" 变成"u"和"v"; 到了中世纪,字母 y 和 z 又从希腊文借用过来。而"W" 仅于现代的生物学文献中使用,用于拼写外文名称。
现代书写的拉丁文因此就包括了26个字母(与英语字母表相同), 其中有6个元音: a,e,i(y),o,u 和20个辅音: b,c,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,q,r,s,t,v,w,x,z。注意,在古典时期,所有字母仅有大写形式。
全部 26个字母如下所列, 下表列出了字母及其名称,以及在单词中的可能发音。
字母 | 名称 (古典法) | 名称 (教会法) | 发音 | 示例 |
---|---|---|---|---|
Aa | [a:] | [a:] | [a:] [a] | amāre |
Bb | [be] | [be] | [b] | bonus |
Cc | [ke] | [ʧe] | [k] [ʧ] | canis , coelicus |
Dd | [de] | [de] | [d] | deinde |
Ee | [e] | [e] | [e:] [e] | ego |
Ff | [ef] | [ef] | [f] | fluvius |
Gg | [ge] | [ge] | [g] [ʤ] | gallus, regia |
Hh | [ha:] | [akka] [ha:] | [h] [k] 或不发音 | habitāre * , mihi |
Ii | [i:] | [i:] | [i:] [i]或[j] | Iulia, amīcus |
Jj | [jɔd] | [jɔd] | [j] | Julia |
Kk | [ka:] | [ka:] | [k] | |
Ll | [el] | [el] | [l] | lilium, plēna |
Mm | [em] | [em] | [m] | māter, maximum |
Nn | [en] | [en] | [n] | nauta |
Oo | [ɔ:] | [ɔ:] | [ɔ:] [o] | Romanōrum, octo |
Pp | [pe] | [pe] | [p] | panis, elephantus * |
[ku:] | [ku:] | [k] | aqua, quis | |
Rr | [er] | [er] | [r] | barbarus, terra |
Ss | [es] | [es] | [s] 或 [z] | septem, basis |
Tt | [te] | [te] | [t] | tēlum, functio |
Uu | [u:] | [u:] | [u] [u:] 或 [w] | quod, mūrus |
Vv | [we] | [ve] | [w] 或 [v] | avis, viridis |
Ww | - | [duplju:] | [w] | Wendlandia |
Xx | [iks] | [iks] | [ks]或[gs] | rēx, panax |
Yy | [ypsilɔŋ] or "y Graeca" | [ipsilɔŋ] or [igreko] | [y]或[i] | Ægyptus * |
Zz | [zeta] | [zeta] | [dz] | zizānia |
注意:
拉丁文是典型的音形相对的语言,就是说其发音与拼写完全对应。所以跟英语比起来,说拉丁文就轻松多了,前提是已经掌握了一些读音规则。其具体的发音规则细节会在后面讲到,现在先来看看几条最基本的原则:
元音发音时, 气流从肺部流到口腔的过程中一般不受发音器官的阻碍。
拉丁语元音有长短之分, 短元音通常用短音符"˘"标记 ,长音则用长音符 "ˉ"标记。短音符通常是省略的, 如果没有标出,则通常该元音就是短音。然而,现代拉丁文文本通常连长音符也不打印,这对于初学者可能造成困难。在这种情况下,最好的方法莫过于仰仗字典了。
朗读拉丁文时,应注意区分长短元音。长短元音间不但有量的不同,除了 a 外还有一定的质的区分。意大利语的元音应该跟拉丁文比较接近,也许听听意大利文是比较好的学拉丁文元音的开始。
撇号 "'" 用来标记重音。注意,跟英语和国际音标不同。拉丁文中的撇号表明其前面的一个音节是重音,而非后面一个。例如, amā're 表示音节 mā 是重音。详细信息,请参阅音节。
有时还会见到另外一个记号的用法(尤其是希腊文来源的词),例如芦荟 Aloë , e上面的两点叫分音符,表示"oe"不是一个双元音而应该分开发音。这将在二合元音一节进行讨论。
拉丁语中有5个长元音: ā, ē, ī, ō, ū , 在古典法和教会法中发音相同。
与古典法类似,但有时长短元音的区分较注重开闭口之分。
与长元音相对,有一组短元音: ă, ě, ĭ, ŏ, ŭ.
与古典法相同。
i 和 y 是两个特殊的元音,有时会充当辅音或半元音。
"u" 有时是半元音,由 "V"中分化出来。通常与"q"相拼充当半元音,因此 "qu" 通常读作 [qw]。
在古典时期, "i" 同时充当元音以及辅音 "J"的功能。例如: Julia 从前拼为Iulia, major 为 maior。当i作辅音时,发音为 [j] ,如英语的 York。
"Y"是希腊字母ypsilon, 罗马人称之为 y Graeca (希腊的"y")。古代受过教育的罗马人将其发音为法语的"u",德文的"ü",或者汉语拼音的"ü",IPA [y], 于是, Aegyptus 读作 [ai'gyptus]。Y可能也有长短之分。这个读音在拉丁文后续发展中逐渐丢失。
"U" 和 "V" 在古典时期不予区分。
随着拉丁语演变, y 逐渐变得与 "i"一样了, 因此在近代拉丁文里面, y 的角色更像是古代的"i", 而近代的字母 i 只作元音,而以 j 作辅音。
所以在近代拉丁文中,就把 y 看成古典法的 "i", 可以按照古典法 i 的发音规则来发音。因此,同样的一个单词 Aegyptus 就会在教廷法中读作 [e:'ʤiptus] 。
"u" 在一个音节中如果跟在辅音后面就作元音,如果有另外一个元音跟随它,那一般它就作半元音,如字母"w"/"v"。
下面的这些辅音在两种方法中的读法基本是相同的: b, d, f, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, x, z, 其中许多还跟英语是相同的。
上面的这些辅音在拉丁文进化的过程中都有或多或少的改变。因此他们在两种发音系统间在某些情况下听起来可能会不同。
有时会遇到 2-3 个联系的辅音组合在一起的情况, 通常每个字母都要分别发音,eg. glabra。然而有一些字母组合在两种方法中会有不同的固定发音。
二元音(或双元音),即由两个元音字母合在一起发一个音的情况。跟辅音组合类似, 有些双元音随着时间逐渐演化,有些跟古典时期相同,有些则被简化了。
最初的时候,可能所有的双元音都要分开发音,然后有一些组合的发音固定下来,并一起发一个音。所以你可以发现,在古典法当中,有许多双元音还倾向于其原本的两个元音的发音。
双元音总是长音。
注意,如果一个字母上面用两点的分音符像这样标出: Aloë, 那就意味着这两个字母不再作为双元音看待,而应该分开发音,占2个音节。
该组双元音在两种发音方法中都保留了其两个字母的发音:
单词由一个或多个音节构成, 音节是发音的基本单位, 在相邻音节间会有少许时间间隔。观察下面这张波形图,这是Aegyptus, 的发音波形,你能在图片上直观的看到多少个音节呢?
Aegyptus 的波形图
很容易就看出,该单词中一共有3个音节:AE-GYP-TUS。但应该如何不借助波形图的帮助正确划分音节呢? 音节的计数是十分简单的,只需要数数共有多少个元音就可以。注意, 双元音 作为一个元音计算。
我们再拿 Aegyptus 来做例子。 开头的"ae"是一个双元音, y 在此处作为元音,最后的u也是一个元音。所以,三个元音,三个音节。
下面是决定音节构成的一些规则:
两个相邻的辅音字母遇到下面的情况不要将其分开到两个音节:
最后还要提醒,注意区分读出相邻的两个相同辅音,不然可能会遇到很尴尬的情况。例如, annus 表示年, 读作[annus]。如果忘记了把第一个音节的 n 也发音,听起来就会像"anus", 肛门。
古典法和教会法使用相同的重音规则。下面是拉丁语重音的基本规则:
在拉丁语中有许多词尾的倒数第二音节都有固定的长短音, 应该在学习变格和变位时一起记忆。这里列出了一些常见的词尾:
长音词尾 | 短音词尾 | ||
---|---|---|---|
词尾 | 示例 | 词尾 | 示例 |
-ālis, -āle, -ālum | digita'lis, latera'le, barbita'lum | -ĭlis, -ĭle | vegeta'bĭle, invisi'bĭle |
-ātus, -āta, -ātum | rotunda'tus | -ĭcus,-ĭca, -ĭcum | ellip'tĭcus, hemocy'clĭcus |
-ōsus, -ōsa, -ōsum | globō'sus, tomentō'sa | -ĭdus,-ĭda,-ĭdum | ma'dĭdus |
-īnus, -īna, -īnum | velutī'nus, vagī'num,aspirī'num | -ĭmus,-ĭma,-ĭmum | in'fĭmus, ma'xĭmus,mi'nĭmus |
-īvus, -īva, -īvum | adhaesī'vum | -ŭlus, -ŭla, -ŭlum | gol'bŭlus, cap'sŭla |
-ūrus, -ūra, -ūrum | matū'rus |
最后如果还是有疑问,还需要借助字典来解决。
到了这里已经没有太多规则要说了,在前面的几页,你已经掌握了这门语言的古典和教会发音规则中的多数东西。
要以把一句话很好的用一种语言说出来, 必须明白句子表达的意思,并且将关联的词组成短语和句群读出,而不是逐个逐个单词的简单堆砌。
所以说,这里没有规则,我们可以通过听听下面的朗读示例来获得大概的印象。接下来就要靠自己多读多练了。顺带说说,其实我自己的拉丁文发音不怎么样,但是在找不到古典拉丁文的现成录音,所以就只好自己读了一段。如果可能的话,大家还是找些专业人士的读音来听听吧。听的时候,注意回忆上面章节提及的发音规则。
Tam bene quam potestis semper linguam Latīnam prōnūntiāte, discipulī et discipulae!
"Always, students, speak/PRONOUNCE Latin as well as you can!" (From Weelock's latin).
播放 (朗读 Andreas Mezsaros, 教会法发音)
Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te, gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, Rex caelestis Deus Pater omnipotens, Domine Fili unigenite, Iesu Christe, Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi, miserere nobis; qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus, tu solus Dominus, tu solus Altissimus, Iesu Christe, cum Sancto Spiritu: in gloria Dei Patris. Amen.
原为Ray Cui所读,古典法发音
[1]
Cadēbant noctis umbrae, dum
Ībat per vīcum Alpicum
Gelū nivequ(e) adolēscēns,
Vēxillum cum signō ferēns,
Excelsior!
Frōns trīstis, micat oculus
Velut ē vāgīnā gladius;
Sonantque si'milēs tubae
Accentūs lingu(ae) incognitae,
Excelsior!
[2]
In domibus videt clārās
Focōrum luces calidās;
Relūcet glaciēs ācris,
Et rumpit gemitūs labrīs,
Excelsior!
Dīcit senex, "Nē trānseās!
Suprā nigrēscit tempestās;
Lātus et altus est torrēns."
Clāra vēnit vōx respondēns,
Excelsior!
[3]
Iam lucescēbat, et frātrēs
Sānctī Bernardī vigilēs
Ōrabānt precēs solitās,
Cum vōx clāmāvit per aurās,
Excelsior!
Sēmi-sepultus viātor
Can(e) ā fīdō reperītur,
Comprēndēns pugnō gelidō
Illud vēxilum cum signō,
Excelsior!
[4]
Iacet corpus exanimum
Sed lūce frīgidā pulchrum;
Et caelō procul exiēns
Cadit vōx, ut stella cadēns,
Excelsior!
注意:
在朗读诗词时,为了押韵,有些单词的最后一个音节会跟下一个单词的首音节合并。 eg. lingu(ae) incognitae 读作 linguincogni'tae.
听听拉丁语演唱的歌曲也是矫正发音的好方法,下面来听听著名的歌曲Panis Angelicus , 由 Andrea Bocelli演唱。教会法发音。
Panis angelicus
Fit panis hominum
Dat panis coelicus
Figuris terminum
O res mirabilis
Manducat dominum
Pauper, pauper
Servus et humilis
As some of us may know, the biologists began giving organisms unique latin scientific names since Carolus Linnaeus. Latin was chosen because it's a "dead" language, which means it stops evolving, and that makes it ideal for such a purpose.
There's no different rules for scientific names' pronunciation, I personally recommend the ecclesiastical method because biological Latin is a kind of Neo-Latin thus applying classical method may sound strange. However, many scholars (especially those of younger age from an English speaking country) insist to use the Anglo-Saxon pronunciation. I don't want to start the argument again, it's up to you. But my opinion is that we should distinguish the two languages in our speeches by the way they sound, never mix them up.
Here are some examples for common-used taxon names:
English | Latin | Botanical examples | Zoological examples |
---|---|---|---|
Kingdom | Regnum | Plantae | Animalia |
Phylum / Division(Bot.) | Phylum /Divisio(Bot.) | Spermatophyta | Chordata |
Subphylum / Subdivision | Subphylum /Subdivisio | Angiospermae | Vertebrata |
Class | Classis | Dicotyledoneae | Aves |
Order | Ordo | Ranales, ending: -ales | Passeriformes, -iformes |
Family | Familia | Ranunculaceae, -aceae | Motacillidae, -idae |
Genus (pl. Genera) | Genus, -eris, n. | Paeonia | Motacilla |
Species | Species | Paeonia suffruticosa | Motacilla alba |
Subspecies | Subspecies | Paeonia suffruticosa subsp.suffruticosa | Motacilla alba leucopsis |
In the table above, you can notice some differences between the botanical and zoological names. Eg. The endings for order, family, subfamily and tribe are different. In botany, orders end in suffix -ales, families -aceae, while in zoology they end in -iformes and -idae seperately. Because nomenclature is not the main topic here, I suggest you can visit the codes for botany and zoology for further information.
Many scientific names are after some individuals or named by place names. In such circumstances, the nomenclature code prescribes that all names must be first Latinized. It's not difficult to do it literally, but it can make the pronunciation controversial, because of the various language origins of those names. Technically speaking, such names should also pronounced as if they were Latin, but sometimes it's very weird for that language's native speaker.
For example, Brassica beijingensis (Bak choi) means Brassica of Beijing. In Chinese, Beijing is read as [peiʤiŋ], when Latinized, it becomes [beijiŋʤensis]. In such cases, some people would prefer to say [peiʤiŋensis].
In botany, it is required to provide a Latin description when an author publishes a new species, genus or any taxons. In zoology, however, it is no longer required. As scientific names, I suggest to pronounce these description texts in the eclesiastical method. Usually there's not much problem, the most difficult part is to translate numbers into Latin, since most authors prefer to write measurements in arabic numerals instead of verbose Latin. To read out numbers right needs acquaintance with Latin numerals and grammar. I'm not going to deal with grammar too much here. Instead, by giving you several examples I hope it will offer you a general idea on how numbers may be said.
Pedicelli filiformes 4-6 mm (read as "quattuor ad sex mm") longi, supra medium bracteolas binas minutas gerentes.
Scapus 8-10 cm (read as "octo ad decem cm") longus, basi vaginatus, undique pilis plus minusve hirsutis, umbellā 1-3 (read as "unum ad tres", notice that unus is declinable, it's in the Accusative case.) flores gerente.
Glumae 4-5 oblongae circ. 2.5-3 mm (read as "duae dimidia ad tres mm", 2.5 is expressed by "two and half") longae; duae imae (2 imae) fertiles, reliquae nunc steriles nunc vacuae.
I can't find rules on how to pronounce decimal numbers. But we can get around by some methods:
Okay, now let's read a longer passage:
Herba perennis. Planta habitu diffuso laxe patenteque ramosa. Radix valida, apice cicatricibus caulorum notata. Caulis erectus, glaber, circ. 60 cm. altus. Folia elliptica, petiolata, 10-15cm lata, utrinque pilosa, margine nunc serrata. Inflorenscentia axillaris. Pedicelli 2.5-3 mm. longi. Bracteae 5 cordatae, circ. 2 mm longae, 1.5 mm latae. Calyx 1.5 mm longus, dentibus triangulato-ovatis, acutis. Corolla circ. 2.5cm diametro, lobis patentibus. Stamina filamentis complanatis, basi dilatatis. Antherae globosae, 1mm longae. Ovarium ellipsoideum, 5-loculare; stylus filiformis; stigma capitatum. Fructus globosus erectus, 3-4 cm diametro. Haec species Polygala tenuifolia affinis, quae differt foliis glabris et floribus rubris.
Nota bene: The above passage is made up by me for pronunciation purpose, the plant doesn't really exist.
Designed by Tinglu Yang. All rights reserved © 2014-2015. 本页面发行说明查看.